مقدمه

اساساً انگیزش، تحرک لازم برای موفقیت و دست‌یابی به شایستگی به‌شمار می‌آید. انگیزش، دلایل رفتار افراد را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند که چرا آنها به روشی خاص عمل می‌کنند. رفتاری که دارای انگیزش است، رفتاری باانرژی، جهت‌دار و دنباله‌دار است. بنابراین انگیزش تحصیلی ضمن آنکه علاقه آموزشی و تحصیلی فرد را به‌وجود می‌آورد به پیشرفت تحصیلی دانشجویان کمک می‌کند [1]. احساس خودکارآمدی هر دانشجو و انگیزش تحصیلی آنها در تعامل با استاد و سایر دانشجویان و عوامل اجتماعی شکل می‌گیرد. لذا می‌توان انتظار داشت که روابط اجتماعی و تعامل با دیگران از اهمیت خاصی برخوردار باشد [2].

امروزه با پیشرفت ارتباطات اجتماعی، امکان تعامل اجتماعی و اطلاعاتی بین همه افراد جامعه به‌وجود آمده است و اینترنت به‌عنوان عامل پیوند بین‌فردی در فضای مجازی محسوب می‌شود. به‌منظور ارتقای کیفیت آموزش در مراکز علمی و آموزشی در کشورهای توسعه‌یافته دنیا، استفاده از فناوری‌های ارتباطی به‌خصوص استفاده از اینترنت، تشویق و تبلیغ می‌شود. این در حالی است که هنوز تحقیقات کافی در مورد نقش اینترنت در بهبود کیفیت آموزش و ویژگی‌های مثبت روان‌شناختی دانشجویان انجام نشده‌ است. البته تحقیقات متعددی مفیدبودن فناوری‌های ارتباطی در آموزش را مورد ارزیابی قرار داده‌اند که نتایج متفاوتی را نشان می‌دهند [3]. بنابراین برای شناخت بهتر تاثیرگذاری استفاده از اینترنت، توجه به جنبه‌هایی از احساس خودکارآمدی، انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان ضروری خواهد بود.

مطابق با نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، باورهای خودکارآمدی بر انتخاب‌های افراد و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، تاثیر می‌گذارند. افراد تمایل دارند به فعالیت‌هایی بپردازند که از قابلیت انجام‌دادن آنها اطمینان دارند و از فعالیت‌هایی که احساس می‌کنند توانایی انجام‌دادن آنها را ندارند، پرهیز می‌کنند. باورهای خودکارآمدی تعیین می‌کنند که افراد تا چه اندازه برای فعالیت‌های خود انرژی صرف می‌کنند و تا چه میزان در برابر موانع مقاومت می‌کنند [2]. مطابق با این دیدگاه، خودکارآمدی هر دانشجو تحت تاثیر شرایط محیطی و رفتار خود اوست. تفاوت محیطی و رفتاری دانشجوی کاربر اینترنت با دانشجوی غیرکاربر اینترنت، می‌تواند تبیین‌کننده تفاوت خودکارآمدی بین دو گروه باشد.

مطالعه‌ایی نشان داده است محیط‌های آموزشی آن‌لاین یکی از محرک‌ترین و مهیج‌ترین و غنی‌ترین ابزارهای آموزش و یادگیری است. محیط‌های آموزشی آن‌لاین وابسته به اینترنت فرصت‌های درازمدت فراهم می‌آورند و موجب افزایش خودکارآمدی و اعتمادبه‌نفس می‌شوند [4]. تحلیل رفتار و انگیزه‌های دختران و پسران در بازی‌های آن‌لاین نشان می‌دهد که انگیزه درونی پسران برای استفاده از اینترنت بیشتر از دختران و همچنین مشارکت اجتماعی پسران قوی‌تر از دختران است [5]. همچنین معلمانی که تجربه کاری بیشتری با اینترنت داشتند از خودکارآمدی بالاتری برخوردار بودند [6، 7] که این یافته در مورد دانشجویان کاربر اینترنت نیز صادق است [8]. اندو و همکاران [9] در پژوهشی برای بررسی تاثیر استفاده روزانه از اینترنت در دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و دیدگاه آنان درباره یادگیری، به این نتیجه رسیدند که استفاده روزانه از اینترنت، تاثیر مثبت و قابل توجه بر دیدگاه آنان نسبت به یادگیری دارد. به‌عبارت دیگر، از میان کاربردهای گوناگون اینترنت، جستجو از طریق وب‌گاه‌ها و ارسال پیام، تاثیری مثبت بر انگیزه آنان نسبت به یادگیری داشته است. همچنین استفاده از وب‌گاه‌ها و ساختن صفحات وب تاثیری مثبت بر خودکارآمدی دانش‌آموزان کاربر اینترنت داشته است.

از آنجایی که استفاده از اینترنت می‌تواند سئوالات جدیدی در ذهن دانشجویان کاربر اینترنت ایجاد کند، موجب درونی‌شدن انگیزش یادگیری دانشجویان شده و آنها را به یادگیری بهتر ترغیب می‌کند [10]. مطالعه چن و فو [11] نشان داد استفاده از اینترنت برای جستجوی اطلاعات، عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر را افزایش می‌دهد‏‏، اما به ارتباطات اجتماعی آنها آسیب وارد می‌کند.

پژوهش چن و پنگ [12] نشان داد کاربرانی که از اینترنت زیاد استفاده می‌کنند در مقایسه با کاربران با استفاده متوسط و کم، دارای رضایت یادگیری بالا، نمرات تحصیلی بالاتر و ارتباط بهتر با کارکنان اداری هستند. این پژوهش همچنین نشان داد کاربرانی که از اینترنت زیاد استفاده می‌کنند احتمال ابتلای آنها به افسردگی و بیماری‌های جسمانی در مقایسه با کاربران با استفاده متوسط و کم، بیشتر است و احساس تنهایی و درون‌گرایی در بین آنها بالاست. در پژوهش دیگری لین و یو [13] نشان دادند جستجو برای انجام تکالیف درسی و بازی رایانه‌ای، بیشترین فعالیت‌های اینترنتی نوجوانان را تشکیل می‌دهد. این تحقیق نشان داد دختران برای جستجوی اطلاعات و فرستادن ای‌میل از اینترنت استفاده می‌کنند و پسران برای دانلود نرم‌افزار و بازی رایانه‌ای از آن بهره می‌برند.

مطالعه گومبور و واس [14] روی دانشجویان پزشکی در مجارستان نشان می‌دهد که استفاده از اینترنت با ویژگی‌ها‌ی شخصیتی ارتباط دارد و همچنین استفاده از اینترنت موجب افزایش خلاقیت می‌شود [15]. کلاس‌های چندرسانه‌ای در مقایسه با کلاس‌های عادی می‌توانند زمینه‌ساز پرورش ذهنی فراگیران باشند [16] و آموزش آن‌لاین، سبب رشد تفکر انتقادی در دانشجویان می‌شود [17].

در خصوص پیامدهای استفاده از اینترنت، صاحب‌نظران و اندیشمندان را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد؛ دسته اول که دیدگاه آنها به جبرگرایی معروف است، اینترنت را ساختاری عینی، بیرونی و متصلب فرض می‌کند که ذهنیت افراد در چارچوب آن شکل می‌گیرد و کاربران را در سیطره خود قرار می‌دهد. دیدگاه دسته دوم به اراده‌گرایی معروف است و اینترنت را رشته امکاناتی در جهت تواناسازی فرد برای گردآوری انبوه اطلاعات و رشد کثرت‌گرایی می‌داند. دسته سوم که دیدگاه آنها به تکنورئالیسم معروف است، رویکرد بینابینی دارند. آنها همچنان که ابعاد هستی‌شناختی فناوری اینترنت را نادیده می‌گیرند، معتقدند این فناوری تعیین‌کننده نهایی نیست. به‌بیان دیگر، آنها همچنان که ظرفیت و توانایی‌های اینترنت را در نظر دارند، به آزادی عمل کاربران نیز توجه می‌کنند. به هر حال، اینترنت فرصت مناسبی برای افراد ایجاد می‌کند که در بستر همفکری و اشتراک نظر بتوانند به حجم انبوهی از اطلاعات مورد نیاز دست یابند. البته استفاده درست و بهینه از اینترنت برای رفع نیازهای اطلاعاتی، نیازمند توانایی بالقوه است که افراد بایستی آن را داشته باشند.

هر سه دیدگاه بر تاثیر اینترنت تاکید داشته و تفاوت آنها صرفاً به نقش اراده و مقدار آزادی عمل افراد مربوط است.

مطالعه حاضر بر نقطه اشتراک هر سه دیدگاه استوار است و اعتقاد دارد استفاده از اینترنت موجب فراهم‌شدن اطلاعات و امکانات لازم برای انجام تکالیف درسی دانشجویان شده، در نتیجه به افزایش انگیزش تحصیلی آنها منجر خواهد شد. همچنین موفقیت در انجام تکالیف درسی و تعامل با اینترنت و یافتن پاسخ مسایل مختلف، امکان افزایش اعتمادبه‌نفس و در نتیجه افزایش خودکارآمدی دانشجویان را فراهم خواهد کرد.

با توجه به آنچه گفته شد و با عنایت به اینکه دانشجویان پزشکی عهده‌دار وظیفه خطیر درمان و نجات بیماران و سلامتی جامعه خواهند بود، لذا مساله تربیت و آموزش آنها از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و دقت در برنامه‌ریزی درسی و آموزشی و مطالعه راه‌های افزایش توانمندی و کمک به آمادگی ذهنی و جسمی آنان از مسایل مهم به‌شمار می‌آید و باید در کانون فکری محققان، به‌خصوص متخصصان امر تعلیم و تربیت قرار گیرد. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش استفاده از اینترنت بر خودکارآمدی، انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی انجام شد.

ابزار و روش‌ها

این پژوهش شبه‌تجربی در 8637 دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال تحصیلی 93-1392 انجام شد و 368 نفر (براساس جدول تعیین حجم نمونه مورگان) با استفاده از روش نمونه‌برداری تصادفی طبقه‌ای از رشته‌های مختلف تحصیلی و همچنین از بین دانشجویان دختر و پسر انتخاب شدند. بعد از بررسی اولیه پرسش‌نامه‌ها، 5 نمونه به‌دلیل عدم پاسخ به همه سئوالات از تحقیق کنار گذاشته شدند و در نهایت 363 نفر به‌عنوان نمونه نهایی در نظر گرفته شدند که 174 نفر از آنان کاربر اینترنت و 189 نفر نیز غیرکاربر اینترنت بودند. دلیل استفاده محقق از روش نمونه‌برداری طبقه‌ای، کنترل تاثیر متغیرهای رشته تحصیلی و جنسیت بود.

به‌منظور اندازه‌گیری متغیرها و جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس انگیزش تحصیلی، پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر (GSES) و پرسش‌نامه محقق‌ساخته استفاده از اینترنت و همچنین آخرین معدل تحصیلی دانشجویان استفاده شد.

مقیاس انگیزش تحصیلی: مقیاس انگیزش تحصیلی علی و مک‌اینرنی [18] از 43 آیتم تشکیل یافته است که برای سنجش هشت مولفه کلی در زمینه‌های علاقه به تکلیف (4 گویه)، تلاش تحصیلی (7 گویه)، رقابت‌جویی (6 گویه)، قدرت اجتماعی (6 گویه)، کسب پیوستگی (3 گویه)، علاقه اجتماعی (5 گویه)، کسب ستایش (5 گویه) و نمونه‌بودن (7 گویه) مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمره‌گذاری مقیاس انگیزش تحصیلی در قالب مقیاس پنج‌درجه‌ای لیکرت (1= کاملاً مخالفم تا 5= کاملاً موافقم) صورت می‌گیرد. نمرات بالاتر نشان‌دهنده انگیزش تحصیلی بالاتر است. علی و مک‌اینرنی [18] روایی سازه مقیاس انگیزش تحصیلی را با استفاده از تحلیل عاملی مورد بررسی قرار داده و آن را تایید کرده‌اند. همچنین پایایی آن را به‌روش آلفای کرونباخ برای هر کدام از زیرمقیاس‌ها بین 67/0 الی 85/0 گزارش کرده‌اند. یوسفی و همکاران [1] پایایی مقیاس مذکور را به‌روش آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 93/0 گزارش کرده‌اند. در تحقیق حاضر نیز پایایی با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای هر کدام از زیرمقیاس‌ها بین 57/0 تا 83/0 به‌دست آمد و پایایی کل مقیاس 90/0 محاسبه شد.

پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر (GSES): برای سنجش خودکارآمدی، متشکل از چهار مولفه خودکارآمدی عمومی، ابتکار، تلاش و پشتکار، از پرسش‌نامه خودکارآمدی عمومی شرر استفاده شد. این پرسش‌نامه دارای 17 سئوال پنج‌گزینه‌ای بوده که به‌صورت مقیاس لیکرت تدوین یافته است. سئوالات 1، 3، 8، 9، 13 و 15 به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. پایین‌ترین نمره 17 و بالاترین نمره 85 است. روایی همزمان پرسش‌نامه خودکارآمدی عمومی شرر از طریق همبستگی با پرسش‌نامه‌های مقیاس کنترل درونی- بیرونی راتر، خرده‌مقیاس کنترل شخصی، مقیاس IE (گورین و لائودتین)، مقیاس درجه اجتماعی (مارلو- کروان) و شایستگی فردی (روزنبرگ) تایید شده است [19]. همچنین براتی [20] پایایی آن را از طریق آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس خودکارآمدی عمومی 86/0 محاسبه کرده است. براتی [20] برای بررسی روایی سازه‌ای مقیاس خودکارآمدی، همبستگی آن را با مقیاس‌های عزت نفس و خودارزیابی 68/0 به‌دست آورده که در جهت تایید روایی سازه‌ای پرسش‌نامه بوده است. در این تحقیق نیز پایایی کل مقیاس با استفاده از روش آلفای کرونباخ 56/0 به‌دست آمد.

پرسش‌نامه استفاده از اینترنت: به‌منظور کسب اطلاعات در مورد میزان استفاده از اینترنت، پرسش‌نامه‌ای توسط محقق تهیه شد و مهارت‌های پایه اینترنت و ICDL، استفاده روزانه حداقل نیم ساعت از اینترنت و داشتن پست الکترونیکی و حساب کاربری شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان ملاک کاربری اینترنت در نظر گرفته شد.

ابتدا برای مقایسه خودکارآمدی (با 4 مولفه) و انگیزش تحصیلی (با 8 مولفه) در بین دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت، از تحلیل واریانس چندمتغیری و سپس برای مقایسه هر کدام از مولفه‌های مذکور به‌صورت انفرادی در بین گروه‌های مورد مطالعه از تحلیل واریانس یک‌راهه استفاده شد. همچنین میانگین پیشرفت تحصیلی (معدل) دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت با استفاده از آزمون T مستقل مورد مقایسه قرار گرفت.

یافته‌ها

تعداد 174 نفر کاربر و تعداد 189 نفر غیرکاربر اینترنت در مطالعه حضور داشتند. در گروه کاربر اینترنت 49 دختر و 125 پسر و در گروه غیرکاربر اینترنت 87 دختر و 102 پسر شرکت داشتند.

بین میانگین نمرات خودکارآمدی گروه کاربر و غیرکاربر تفاوت معنی‌دار وجود داشت (01/0=p). در بررسی تکمیلی، میانگین نمرات مولفه‌های خودکارآمدی عمومی، ابتکار و تلاش در بین گروه‌های کاربر و غیرکاربر اینترنت دارای تفاوت آماری معنی‌دار بود، اما تفاوت میانگین نمرات مولفه پشتکار در بین دو گروه معنی‌دار نبود. به‌عبارت دیگر، دانشجویان کاربر اینترنت در مولفه‌های خودکارآمدی عمومی، ابتکار و تلاش از نمرات بالاتری برخوردار بودند، اما تفاوت میانگین نمرات دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت در مولفه پشتکار معنی‌دار نبود. همچنین بین میانگین نمرات انگیزش تحصیلی دو گروه از دانشجویان (کاربر و غیرکاربر اینترنت) تفاوت معنی‌دار وجود داشت (04/0=p). در بررسی تکمیلی، میانگین نمرات مولفه‌های علاقه به تکلیف، تلاش تحصیلی، علاقه اجتماعی، کسب ستایش،‌ نمونه‌بودن، کسب پیوستگی و رقابت‌جویی کاربران اینترنت به‌طور معنی‌داری بیشتر از غیرکاربران اینترنت بود، اما در مولفه قدرت اجتماعی تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه از دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت مشاهده نشد (جدول 1).

میانگین پیشرفت تحصیلی دانشجویان کاربر اینترنت (11/2±56/16) به‌طور معنی‌داری بیشتر از میانگین پیشرفت تحصیلی دانشجویان غیرکاربر (20/2±28/15) بود (001/0=p).

بحث

یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که خودکارآمدی عمومی و ابعاد ابتکار و تلاش در دانشجویان کاربر اینترنت به‌طور معنی‌داری بیشتر از دانشجویان غیرکاربر اینترنت است، اما در مولفه پشتکار تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه از دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت وجود نداشت. این یافته از تحقیق با گزارش ریچاردسون و همکاران [6]، ژانگ ییکزین [8] و پیپر و استین [7] همخوان است. در تبیین این یافته، چنانکه مطالعه چانگ [4] نیز نشان داده است باید گفت، محیط‌های آموزشی آن‌لاین، یکی از محرک‌ترین ابزارهای آموزش و یادگیری هستند و فرصت‌های درازمدت یادگیری را فراهم می‌آورند. به‌نظر می‌رسد استفاده از اینترنت قابلیت‌های اجتماعی و روزآمدبودن را در دانشجویان ارتقا می‌دهد و موجب می‌شود آنان احساس خودکارآمدی و عزت نفس بیشتری داشته باشند. خودکارآمدی در نظریه شناخت اجتماعی آلبرت بندورا [21] به باورها یا قضاوت‌های فرد در مورد توانایی‌های خود در انجام وظایف و مسئولیت‌ها اشاره دارد. از آنجایی که کاربران اینترنت برای یافتن پاسخ سئوال‌های خود، صفحات مختلف اینترنت را مورد جستجو قرار می‌دهند، لذا احساس توانمندی و خودکارآمدی علمی‌شان افزایش می‌یابد و موجب می‌شود آنان در مسیر آموزش و یادگیری توانا شوند.

یافته دیگر تحقیق حاضر حاکی از تفاوت معنی‌دار میانگین نمرات انگیزش تحصیلی و مولفه‌های آن (علاقه به تکلیف، تلاش تحصیلی، علاقه اجتماعی، کسب ستایش،‌ نمونه‌بودن، کسب پیوستگی، رقابت‌جویی) در بین دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت بود، به‌طوری که دانشجویان کاربر اینترنت از نمرات بیشتری برخوردار بودند. اما در مولفه قدرت اجتماعی تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه از دانشجویان کاربر و غیرکاربر اینترنت وجود نداشت. در تبیین یافته مذکور نیز باید گفت دانشجویان کاربر اینترنت به‌واسطه جستجو در آن می‌توانند برای سئوالاتی که در ذهن خود دارند پاسخی پیدا کنند و انگیزه خودیادگیری و تحصیلی‌شان در محیط دانشگاهی را تقویت نمایند. اساساً انگیزش تحصیلی دانشجویان زمانی می‌تواند افزایش یابد که عاملی درونی آنها را به آموختن بیشتر ترغیب نماید و جستجو و یافتن پاسخ سئوالات در فضای مجازی می‌تواند بخشی از فرآیند آموزش و مکمل آن محسوب شود [22].

یافته به‌دست‌آمده سوم نیز نشان داد که میانگین پیشرفت تحصیلی دانشجویان کاربر اینترنت بیشتر از دانشجویان غیرکاربر اینترنت است. این یافته با نتیجه تحقیق نجفی [23] که نشان داد فناوری اطلاعات و کاربرد کامپیوتر بر پیشرفت تحصیلی کاربران تاثیر مثبت دارد همخوان است. اما در مطالعه دیانی و تقی‌پناهی [24] هیچ کدام از انگیزه‌های مختلف مطالعه، ارتباطی با میزان آشنایی با اینترنت نشان ندادند. همچنین یافته اخیر با نتایج تحقیق ابراهیم‌آبادی [25] که در آن پیشرفت تحصیلی کاربران اینترنت پایین‌تر از غیرکاربران نشان داده شده است، مغایرت دارد. به‌نظر می‌رسد در تحقیق مذکور ملاک کاربری اینترنت، استفاده افراطی و بیش از حد بوده است. اساساً استفاده افراطی از اینترنت با یادگیری و پیشرفت تحصیلی رابطه معکوس دارد. به‌نظر می‌رسد به‌واسطه استفاده افراطی از اینترنت امکان مطالعه و فرصت‌های آموزشی که دانشجویان بایستی برای تکالیف اختصاص دهند کاهش می‌یابد.

در نظریه بندورا [21] تاکید شده است، خودکارآمدی به خودتنظیمی فرد کمک می‌کند. افرادی که دارای نظام خودتنظیمی قوی هستند قادرند بر افکار، احساسات، انگیزش و رفتار خود کنترل داشته باشند. هر فردی از درجه و میزان کنترل بر زندگی و رفتار خود، ادراکاتی دارد. افراد تلاش می‌کنند بر رویدادهایی که زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند کنترل داشته باشند. بنابراین با افزایش خودکارآمدی، خودتنطیمی افراد تقویت شده، سطح انگیزش آنها نیز افزایش می‌یابد و برای یادگیری بیشتر، تلاش وافری از خود نشان می‌دهند [21].

استفاده از اینترنت به‌صورت مستقیم به افزایش آگاهی افراد از طریق روابط کنترل‌شده بین‌فردی در فضای مجازی کمک می‌کند [26]. همچنین دانشجویانی که با هدف جستجوی مطالب آموزشی از اینترنت استفاده می‌کنند در حقیقت به یادگیری آن مطالب پرداخته و از این طریق، دانش خود را توسعه می‌دهند. لذا پیش‌نیازهای یادگیری مطالب آموزشی در دانشگاه به‌واسطه اینترنت شکل گرفته و دانشجو بهتر می‌تواند مطالب آموزشی را در دانشگاه فراگیرد.

با اینکه یافته‌های تحقیق بر تاثیرات مثبت استفاده از اینترنت تاکید دارد، اما توجه به این مساله نیز اهمیت دارد که استفاده افراطی از اینترنت به اعتیاد به اینترنت منجر می‌شود. این مساله نه‌تنها در مسیر رشد شخصی قرار ندارد، بلکه ممکن است مانعی مهم در راه احساس خودکارآمدی، انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی باشد [11]. لذا کنترل کیفیت و میزان استفاده از اینترنت برای به‌دست‌آوردن نتایجی مفید ضروری است.

با توجه به یافته‌های تحقیق، برای اینکه سیستم آموزشی بتواند استفاده مفید از اینترنت را برای دانشجویان نهادینه کند، همراه‌کردن آموزش‌های کلاسی با تکالیفی که دانشجویان را ملزم به استفاده از اینترنت نماید ضروری است.

داده‌های به‌دست‌آمده در این تحقیق محدود به پرسش‌نامه‌ است و برخی متغیرها همانند وضعیت مالی و فرهنگی خانواده‌های دانشجویان تحت کنترل قرار نگرفته است. ملاک تشخیص دانشجویان غیرکاربر اینترنت در این تحقیق صرفاً عدم استفاده آنها از اینترنت نبود، بلکه استفاده کم افراد نیز آنها را در گروه غیرکاربران قرار می‌داد. در تحقیق حاضر سطح توانایی دانشجویان در استفاده از اینترنت به‌صورت عملی ارزیابی نشد و به گزارش خود آنها اکتفا شد. محدودیت‌های مذکور ضرورت انجام تحقیقات تکمیلی با آزمون‌های تکلیف‌محور، جوامع آماری مختلف، همچنین مطالعه تاثیر برخی متغیرها به‌عنوان متغیر مستقل دوم همانند رشته تحصیلی و جنسیت را یادآوری می‌کند.

نتیجه‌گیری

خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشجویانی که از اینترنت استفاده می‌کنند بیشتر از دانشجویانی است که از اینترنت استفاده نمی‌کنند.

تشکر و قدردانی: از کلیه اساتید، کارکنان و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز که در اجرای این پژوهش همکاری صمیمانه داشتند، کمال تشکر و قدردانی را می‌نمایم.

تاییدیه اخلاقی: موردی از طرف نویسندگان گزارش نشده است.

تعارض منافع: موردی از طرف نویسندگان گزارش نشده است.

منابع مالی: موردی از طرف نویسندگان گزارش نشده است.