یافته‌ها

با استفاده از شاخص‌های توصیفی، میانگین و انحراف معیار نمونه متغیرهای پیش بین و ملاک به ترتیب در تعلل ورزی تحصیلی
33/1 ± 84/57، کمال گرایی سازگارانه 6/08  ± 30/71، در کمال گرایی ناسازگارانه 5/62  ± 54/34، عملکرد تحصیلی 1/24  ± 17/40 و در فرسودگی تحصیلی 4/40 ± 31/40 بود.

جدول1: ضرایب همبستگی ساده متغیرهای تعلل ورزی تحصیلی، کمال گرایی سازگارانه ، کمال گرایی ناسازگارانه با عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان پزشکی

همان طور که در جدول 1 نشان داده شده است، تمامی متغیرهای پیش‌بین (تعلل ورزی تحصیلی، کمال گرایی سازگارانه، کمال گرایی ناسازگارانه) با متغیرهای ملاک (عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی) همبستگی مثبت و معنی‌دار (بین 0/41 تا 0/88) داشته‌اند و همگی در سطح 0/001 ≥p  معنی دار بوده‌اند.

فرضیه پژوهش: بین تعلل ورزی تحصیلی، کمال گرایی سازگارانه، کمال گرایی ناسازگارانه با عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان پزشکی رابطه وجود دارد.

در گام نخست، معنی‌داری مدل کامل تحلیل همبستگی کانونی ارزیابی شد. نتایج آزمون با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره نشان داد که بین دو دسته متغیر (تعلل ورزی تحصیلی، کمال گرایی سازگارانه، کمال گرایی ناسازگارانه با عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی) رابطه معنی‌داری وجود دارد. با توجه به معنی داری مدل کامل، فرضیه پژوهش حاضر تأیید می‌شود. با توجه به معنی‌دار بودن آزمون‌های معنی‌‌داری چند متغیری، متغیرهای مورد پژوهش حداقل دارای یک رابطه معنی‌دار می‌باشد. بنابراین بر اساس مدل به دست آمده در این پژوهش، 83 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی (به عنوان متغیر ملاک)، توسط تعلل ورزی تحصیلی، کمال گرایی سازگارانه، کمال گرایی ناسازگارانه (به عنوان متغیر پیش‌بین) تبیین می‌شود.

در گام بعدی معنی‌داری توابع متعارف بررسی شد. نتایج نشان داد که مجذور همبستگی کانونی توابع به ترتیب برابر با 0/90 و 0/09 است. بنابراین فقط تابع اول که 82 درصد از واریانس مشترک را تبیین می‌کند و از معنی‌‌داری کافی برخوردار است، تفسیر می‌شود، اما تابع دوم مورد تفسیر قرار نمی‌گیرد. در نتایج تحلیل کاهش بعد توابع دوگانه این پژوهش نشان داده شد که اثر تراکمی توابع 1 و 2 (مدل کامل) از لحاظ آماری معنی‌دار است (87/51 = F، 0/172 = ، 0/001 p<). اما اثر تراکمی تابع 2 به تنهایی معنی‌دار نیست (0/98 = F، 0/99 = ،0/05 > p).

در جدول2 برای تعیین مهم‌ترین متغیرهای متعارف پیش بین  و ملاک، به ضرایب کانونی اولیه، ضرایب ساختاری، ضرایب کانونی استاندارد (بارهای متقاطع متعارف) در تابع اول (تابع دوم به دلیل معنی دار نبودن، بررسی نمی‌شود) پرداخته می‌شود.

جدول2: ضرایب استاندارد، مجذور ضرایب استاندارد، ضرایب ساختاری و مجذور ضرایب ساختاری در تابع اول

در جدول 2، ضرایب استاندارد، ضرایب ساختاری و مجذور ضرایب ساختاری در تابع اول آورده شده است. ضرایب کانونی استاندارد را می‌توان همانند ضرایب رگرسیون استاندارد در نظر گرفت. به عنوان مثال برای متغیر تعلل ورزی تحصیلی، افزایش یک واحد انحراف استاندارد در تعلل ورزی تحصیلی باعث افزایش 0/29 انحراف استاندارد در نمره متغیر کانونی مجموعه دوم خواهد شد، در صورتی که سایر متغیرها ثابت نگه داشته شوند. نتایج جدول 2 نشان می‌‌دهد، در تابع اول، در ترکیب خطی متغیرهای ملاک، متغیر عملکرد تحصیلی از بارهای متقاطع قابل تفسیر برخوردار است (0/92). مجذور ضرایب استاندارد نشان می‌دهد که 86 درصد از واریانس در عملکرد تحصیلی به وسیله متغیرهای کانونی پیش بین در تابع اول تبیین می‌شود. در ترکیب خطی متغیرهای پیش بین، متغیر کمال گرایی ناسازگارانه تفسیر می‌شود. همبستگی بین کمال گرایی ناسازگارانه با متغیر کانونی حاصل از متغیرهای ملاک 0/69 است. در صورتی که همبستگی سایر متغیرهای پیش بین (تعلل ورزی تحصیلی و کمال گرایی سازگارانه) با ترکیب خطی متغیرهای ملاک به ترتیب برابر 0/31 و 0/15 است. همان طور که گفته شد، مجذور ضرایب کانونی نشان می‌دهد که کمال گرایی ناسازگارانه 61درصد از واریانس متغیر کانونی حاصل متغیرهای ملاک را تبیین می‌کند.

نتایج جدول 2 نشان می‌‌دهد که در تابع اول همه متغیرهای پیش بین دارای ضرایب ساختار بالاتر از 0/3 هستند، بنابراین سهم معنی داری در پیش‌بینی و تبیین ترکیب خطی (متغیر کانونی) مربوط به دسته خود دارند. ضرایب ساختاری در واقع نشان دهنده همبستگی بین هر متغیر با متغیر کانونی دسته خود است و بر اساس نتایج جدول 2، از بین متغیرهای خطی ملاک در تابع اول، عملکرد تحصیلی و از بین متغیرهای پیش بین، به ترتیب ضرایب، کمال گرایی ناسازگارانه، تعلل ورزی تحصیلی و کمال گرایی سازگارانه سهم بالاتری دارند. مجذور ضرایب ساختاری نشان می‌دهد که 94 درصد از واریانس متغیر کانونی ملاک، به وسیله عملکرد تحصیلی تعیین می‌شود و کمال گرایی ناسازگارانه، تعلل ورزی تحصیلی و کمال گرایی سازگارانه به ترتیب 61، 47 و 23 درصد از واریانس متغیر کانونی پیش بین را تعیین می‌نمایند.

بحث

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین متغیرهای پیش بین کانونی که عبارت بودند از تعلل ورزی و کمال گرایی سازگارانه و ناسازگارانه تحصیلی، با متغیرهای ملاک کانونی ارتباط معنی داری وجود دارد. به بیان دیگر این متغیرها پیش بینی کننده فرسودگی و عملکرد تحصیلی به طور همزمان هستند. بعلاوه از بین متغیرهای پیش بین، عمکرد تحصیلی بیشترین سهم را ایفا می‌کنند که این نتایج با یافته‌های پژوهش‌های دیگر^{[5- 7، 10]} همخوان است. در تبیین فرضیه فوق می‌توان گفت تعلل ورزی تحصیلی به صورت تعویق در رفتارهایی همچون حاضر شدن برای امتحان، انجام تکالیف درسی و مطالعه دروس دیده می‌شود. نمونه بسیار آشنای آن، به تعویق انداختن مطالعه درس‌ها تا شب امتحان و شتاب و اضطراب ناشی از آن است که گریبان گیر دانش آموزان یا دانشجویان شده و به دلیل پیامدهای شناختی و هیجانی منفی که دارد، رفتاری ناسازگارانه است که می‌تواند آثار منفی جدی‌ای بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان داشته باشد^[28]. این قبیل دانشجویان برای حال و امروز زندگی می‌کنند. از نظر آنان آینده، فقط ادامه زندگی حال می‌باشد و به گونه‌ای زندگی می‌کنند که گویی فردایی وجود ندارد. نهایتاً این نوع تفکر منجر ناتوانی در مدیریت مؤثر زمان می‌گردد. ناکارآمدی فردی در مدیریت زمان، ضعف اعتماد به نفس، اشکال در تمرکز و احساس مسئولیت ضعیف، اضطراب و ترس از ناموفق بودن اعمال فردی به علت برداشت‌های منفی، انتظارات غیرواقعی که فرد از خود یا عملکرد خود دارد، انگیزه ناکافی، خودکم بینی، پایین بودن سطح تحمل و عصبانیت، همگی از ویژگی‌هایی هستند که با عادت به تعویق انداختن تکالیف رابطه دارند. از آنجا که معمولاً فعالیت‌های تحصیلی در مهلت‌های معین و نسبتاً طولانی انجام می‌گیرند^[29] و موفقیت در عملکرد تحصیلی، مستلزم کوشش و تلاش مستمر برای حداقل یک نیمسال تحصیلی می‌باشد، بنابراین بی اهمیت شمردن تکالیف درسی و ارجح شمردن فعالیت‌های دیگر به هر دلیل، باعث افت عملکرد تحصیلی می‌شود.

 بر اساس نتایج این پژوهش، از دیگر عوامل پیش بین در عملکرد تحصیلی، کمال گرایی سازگارانه و ناسازگارانه است که نتایج با برخی پژوهش‌های دیگر مطابقت دارد^[30و31]. تبیین این نتیجه می‌توان بیان کرد که کمال گرایی بهنجار که سازش یافته است، جنبه‌هایی از کمال گرایی را دربرمی گیرد که با تلاش‌های کمال گرایانه مانند داشتن معیارهای شخصی بالا، وضع معیارهای دقیق برای عملکرد و تلاش برای عالی بودن در ارتباط است^[32]. علاوه بر این کمل گرایان سازگار از تلاش‌های دشوار لذت می‌برند به گونه‌ای که در عین حال که دانشجو را به وضع معیارهای دقیق برای عملکرد و تلاش‌های کمال گرایانه وادار می‌سازد، به دلیل ویژگی‌های بهنجار و سازش یافته‌اش، دغدغه و نگرانی‌های عدم کمال گرایانه وادار می‌سازد، به دلیل ویژگی‌های بهنجار و سازش یافته‌اش، دغدغه و نگرانی‌های عدم تحقق معیارهای بالا را کاهش می‌دهد. بنابراین، در شرایط عاری از اضطراب و نگرانی، دانشجو بهتر می‌تواند از توانمندی‌های خویش برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند^[32]. بنابراین، دانشجویانی که برای رسیدن به اهداف منطقی خود به شکل انعطاف ناپذیر کوشش می‌کنند و همواره توانایی‌ها و محدودیت‌های خود را در نظر می‌گیرند، فرسودگی تحصیلی کمتری را تجربه می‌نمایند^[33].

همچنین از طرف دیگر تمایلات کمال گرایانه ناسازگارانه، شامل ایجاد و انتخاب استانداردهای بی حد و اندازه بزرگ و غیر قابل انعطاف، نوعی الزام در دستیابی به اهداف و معیارهای بالا، وجود نیروی انگیزشی که بیشتر ناشی از ترس از شکست است تا کسب موفقیت، سنجش فرد از خویش صرفاً برحسب تولید یا دستاوردهای خود، اعتقاد به قانون همه یا هیچ، مشکل در لذت بردن و خرسند شدن حتی زمانی که موفقیت حاصل شده باشد، طفره رفتن از کاری که قرار است مورد قضاوت و ارزیابی قرار گیرد و تعلل طولانی در کامل کردن کارهای محوله می‌شود که باعث می‌شود این افراد، نسبت به داوطلب شدن برای پاسخگویی به سوالاتی که جواب آنها چندان قطعی نیست، بی رغبتی نشان داده و بیش از حد نسبت به یک شکست کوچک واکنش عاطفی یا اضطراب از خود نشان می‌دهند که این ویژگیها می‌تواند عملکرد تحصیلی این دانشجویان را به طور منفی تحت تأثیر قرار دهد^{[30و31 ]}، زیرا از طرفی ممکن است باعث شود این دانشجویان انجام امور تحصیلی خود را به دلیل اینکه مبادا نتوانند از عهده انجام آنها به طور کامل و مطلوب برآیند، به تأخیر بیاندازند و از طرف دیگر، ممکن است به تدریج عدم وصول به اهداف و معیارهای غیرواقع بینانه ای که برای خود در نظر گرفته‌اند، باعث شود که دچار ناامیدی و درماندگی شده، دست از کوشش بردارند و دچار افت تحصیلی شوند.

همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که از بین متغیرهای ملاک، صرفاً عملکرد تحصیلی و نه فرسودگی تحصیلی به وسیله تعلل ورزی و کمال گرایی سازگارانه و ناسازگارانه قابل پیش بینی هستند. بنابراین ارتباط معنی داری بین فرسودگی تحصیلی و متغیرهای پیش بین مشاهده نشد. این یافته در این بررسی را می‌توان به پیچیدگی عوامل تاثیرگذار بر متغیر فرسودگی تحصیلی تبیین کرد، زیرا فرسودگی فرد تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد و همچنین از آنجا که آزمودنی‌ها در این پژوهش دانشجویان پزشکی بودند، بنابراین فرسودگی تحصیلی در این افراد کمتر از دانشجویان دیگر بود. بنابراین به نوعی عملکرد تحصیلی در این افراد در برگیرنده فرسودگی تحصیلی است. بنابراین عملکرد تحصیلی پیش بینی کننده بهتری در این پژوهش بود. فرسودگی تحصیلی یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیر گذار بر عملکرد تحصیلی است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند بهبود فرسودگی تحصیلی، تأثیر مثبتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دارد^[34] فرسودگی تحصیلی در کاهش افت عملکرد تحصیلی مؤثر است، و از ارکان آن، نوع متغیرهای شخصیتی مانند تمایلات روان رنجوری، هوش، خودپنداره، عزت نفس، اضطراب صفتی، انگیزه پیشرفت، کمال گرایی و تمایل به تعلل ورزی و برخی از متغیرهای موقعیتی مانند برنامه، روش‌های آموزشی، شرایط عاطفی و فیزیکی محیط تحصیل، نگرش نسبت به مسائل آموزشی است که موفقیت در ارکان دیگر از عملکرد تحصیلی را تسهیل می‌کند. در حقیقت، سنگ‌بنای موفقیت تحصیلی باید به‌گونه‌ای نهادینه شود که عملکرد مطلوب تحصیلی و کاهش فرسودگی تحصیلی در دانشجویان را به‌ دنبال داشته باشد.

تشکر و قدردانی: از کلیه دانشجویان  دانشگاه علوم پژشکی جندی شاپور، اساتید محترم، آموزش دانشکده و کلیه کسانی که در اجرای پرسشنامه‌ها به ما یاری رساندن، کمال تشکر و سپاس را داریم.

تأییدیه اخلاقی: به افراد شرکت کننده در پژوهش در مورد محرمانه بودن نتایج پرسشنامه‌ها اطمینان داده شده است.

تعارض منافع: هیچ گونه تعارضی در منافع و فرایند داوری از طرف نویسندگان گزارش نشده است.

منابع مالی: تأمین منابع مالی این مقاله بر عهده هیچ سازمان و نهادی نبوده است.