مقدمه: شیوع رفتارهای پرخاشگرانه به طور مستقیم با سلامت جسم و روان افراد جامعه در ارتباط است. آموزش تفکر می­تواند یک راهبرد موثر برای جلوگیری از بروز رفتارهای پرخاشگرانه در نوجوانان باشد. آموزش تفکر مانند هر نوع آموزشی،نیاز به طراحی دارد. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل طراحی آموزش تفکر مبتنی بر نظریه اجتماعی ـ فرهنگی ویگوتسکی و سنجش تأثیر آن بر کاهش پرخاشگری دانش­ آموزان است.
روش ها: روش پژوهش آمیخته است. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و زمینه­ یابی و در بخش کمّی از روش آزمایش استفاده شد. در بخش کیفی با تحلیل متون و مصاحبه­ ها، مدل طراحی و برای اعتبارسنجی درونی، تصویر مدل به همراه یک پرسشنامه، برای 15 نفر از متخصصان ارسال،داده­ ها تحلیل و اعتبار درونی مدل تأیید شد.در بخش کمّی 60 نفر از دانش­ آموزان دختر و پسرکه بیشترین نمره پرخاشگری را در آزمون پرخاشگری باس و پری داشتند،در 2 گروه آزمایش و 2 گروه کنترل جایگزین و 9 جلسه 75 دقیقه­ ای به آن‌ها آموزش تفکر داده شد.به گروه­های آزمایش با مدل طراحی‌شده و به گروه­های کنترل با روش­های معمول مدارس،مانند روش پرسش و پاسخ،آموزش تفکر داده شد. پس از آموزش با استفاده از پرسشنامه پرخاشگری، مجدداً پرخاشگری گروه­ها سنجش شد.
یافته­ ها: ابتدا مدل طراحی آموزش تفکر تدوین شد. سپس مدل اجرا و داده­ها با آزمون t مورد تحلیل قرار گرفت. بین­ گروه­های آزمایش و کنترل پسران، تفاوت معناداری دیده نشد. بین گروه­های آزمایش و کنترل دختران با توجه به تفاوت میانگین­ها (266/8 و 800/3)، تفاوت معنی­داری مشاهده شد. بین دو گروه دختران و پسران در کاهش پرخاشگری، اختلاف معناداری مشاهده نشد.

نتیجه­ گیری: درکنار طراحی عمومی آموزش، می­توان به طراحی آموزش در حوزه­های ویژه مانند تفکر نیز پرداخت. مدل آموزش تفکر طراحی، اعتبارسنجی و به کار بسته شد و به کاهش پرخاشگری دانش­ آموزان دختر منجر شد.