مقدمه: بیشتر مطالبی که نظامهای آموزشی میآموزند، برنامهریزیشده و آشکارند، اما مطالبی نیز وجود دارند که آشکار و صریح نبوده و پنهان و غیربرنامهریزیشده هستند. شواهد این دوگانگی را میتوان در برنامه درسی پنهان یافت که جعبه سیاه آموزشی نامیده میشود. اهداف مقاله حاضر، بررسی ماهیت جنبههای مختلف برنامه درسی پنهان در بُعد تربیت اجتماعی که از ساختار محیط آموزشی، جو اجتماعی آن و تعامل بین الگوهای مربی و فراگیر استخراج میشود و آشکارسازی جنبههای بازدارنده تربیتی برنامه درسی پنهان بودند.
نتیجهگیری: از آنجا که برنامه درسی پنهان جنبههای برجسته و گسترده نظام آموزشی را تشکیل میدهد، آنچه آموزش میدهد، میتواند تاثیرگذارترین مطالبی باشد که فراگیر در دوره تحصیل فرامیگیرد. از این رو، شناسایی جنبههای بازدارنده برنامه درسی پنهان با تاکید بر تربیت اجتماعی فراگیران میتواند به تحقق اهداف برنامهریزیشده و آشکار تربیت اجتماعی محیط آموزشی کمک کند.